ΤΑ ΣΤΑΛΙΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ

Μοιάζει ίσως παράδοξος ο τίτλος και η τοποθέτηση που θα ακολουθήσει, όμως από αυτά που θα εκτεθούν θα γίνει φανερό ότι ο Στάλιν επέστρεψε στο προσκήνιο της ιστορίας και έχει εγκατασταθεί ως νοοτροπία και τρόπος άσκησης εξουσίας, τόσο στο πλέγμα των επιχειρήσεων του αναπτυγμένου καπιταλιστικού κόσμου , όσο και στη πρακτική των καπιταλιστικών κρατών.
Η ειρωνία είναι ότι ο φοβερός αντίπαλος του καπιταλισμού , ο εφιάλτης της Δύσης είναι εκείνος του οποίου την πρακτική ακολούθησε και ακολουθεί σήμερα ο καπιταλισμός, ιδιαίτερα στο τωρινό στάδιο εξέλιξης. Μένει να αποδειχθεί αν αυτό θα συμβεί και κατά τη περίοδο της κρίσης.
Το κύριο στοιχείο του σταλινισμού, αν εξαιρεθεί ο αυταρχικός τρόπος της διακυβέρνησης και της άσκησης της εξουσίας, ήταν η φιλολαική ρητορική την στιγμή που η εξουσία απομακρυνόταν από το λαό. Το προλεταριάτο και ο λαός στο όνομα του οποίου ασκείτο η εξουσία, απουσίαζε όλο και περισσότερο και τη θέση του καταλάμβαναν μηχανισμοί κομματικοί, ή και άλλοι οι οποίοι διοικούσαν τις επιχειρήσεις ,διαμόρφωναν το πολιτικό κλίμα και έπαιρναν τις αποφάσεις . Ετσι η δημοκρατία των σοβιέτ μετατράπηκε σε ένα καταπιεστικό και αδιαφανές καθεστώς με εκμεταλλευτικό μάλιστα χαρακτήρα.
Δημιουργήθηκε η λεγόμενη νομενκλατούρα μια εξωκοινωνική κάστα δηλαδή, η οποία στελεχώθηκε από κομματικά στελέχη, ειδικούς και διανοούμενους ,που σκοπό είχε την διαχείρηση του συστήματος , την διοίκηση των μεγάλων επιχειρήσεων και την λήψη των αποφάσεων. Η τάξη (προλεταριάτο) στο όνομα της οποίας κατελήφθη η εξουσία εξωθήθηκε στη γωνία και η εκμετάλλευση των εργατών έφθασε σε πρωτοφανή για σοσιαλιστική χώρα επίπεδα. Είναι γνωστή η ανάλυση και αποκάλυψη από τον Καστοριάδη της εκμεταλλευτικής φύσης του σοβιετικού συστήματος, όταν υπολόγισε το 1950 ότι ο μισθός ενός διευθυντή μεγάλης επιχείρησης ήταν 250 φορές μεγαλύτερος από τον μισθό του ανειδίκευτου εργάτη. Με την λεξη μισθός δεν εννοούμε μόνο τον ονομαστικό μισθό, αλλά και τις πάσης φύσεως αμοιβές και προνόμια που διαμόρφωναν τις τελικές απολαβές ενός διευθυντικού στελέχους.
Απομάκρυνση λοιπόν από τον λαό και διαχείρηση της εξουσίας από την νομενκλατούρα με αδιαφανή τρόπο εξασφαλίζοντας πάντα τους όρους αναπαραγωγής της. Η εξουσία έφυγε λοιπόν από την κοινωνία και τους παραγωγούς και πήγε στους διαχειριστές και τους διαμεσολαβητές, ανάμεσα στο λαό την πολιτική εξουσία . Και εδώ μιλάμε για πολλαπλά επίπεδα διαμεσολάβησης. Μοιραία έχουμε σκλήρυνση του καθεστώτος και αυταρχική διακυβέρνηση ,αδιαφάνεια και αστυνομικό κράτος.Αυτή εν ολίγοις ήταν η κατάσταση επί σταλινικού καθεστώτος.
Αν τώρα παρατηρήσουμε ορισμένα από τα χαρακτηριστικά του ανεπτυγμένου καπιταλισμού, θα δούμε να αναδύεται μια σταλινική διάρθρωση των επιμέρους στοιχείων του συστήματος που εκπλήσσει.
Εμφανίστηκε στη νεοφιλελεύθερη τουλάχιστον εκδοχή του, ως λαικός καπιταλισμός μέσω του λεγόμενου μετοχικού οράματος. Ολοι θα μπορούσαν να συμμετέχουν , να γίνουν ιδοκτήτες και να μετάσχουν στα κέρδη των επιχειρήσεων μέσω της αγοράς μετοχών. Θα ήταν αρκετό ενα μικρό κεφάλαιο για να είναι κανείς μέτοχος και ιδοκτήτης, δηλαδή ένας μικρός καπιταλιστής.Δόθηκαν μετοχές έναντι αμοιβής στους εργαζόμενους των ιδιωτικών, αλλά και των κρατικών επιχειρήσεων και η ψευδαίσθηση της συμμετοχής στη διοίκηση μέσω των γενικών συνελεύσεων των μετόχων.
Ο παραδοσιακός καπιταλιστής όπως τον ξέραμε παλιότερα έπαψε να υπάρχει , μειώνοντας σε χαμηλά ποσοστά την συμμετοχή του στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας εκχωρώντας την διοίκηση στους πάσης φύσεως Μάνατζερς και την εταιρική λεγόμενη γραφειοκρατεία. Αν δούμε την μετοχική σύνθεση των εταιρειών του καπιταλιστικού κέντρου θα παρατηρήσουμε ότι κατοχή ποσοστών άνω του 5% των μετοχών είναι σπάνια.Αντίθετα υπάρχουν εκατομμύρια μετόχων με πολύ μικρά ποσοστά. Αυτό συμβαίνει τόσο στην παραδοσιακή βιομηχανία όσο και στο χρηματιστικό κεφάλαιο . Στα μεγάλα funds για παράδειγμα συμμετέχουν μέσω των ασφαλιστικών τους ταμείων εκατομμύρια εργαζόμενοι . Οι παλιοί παραδοσιακοί καπιταλιστές διέσπειραν τα κεφάλαια τους σε πολλές επιχειρήσεις διαφόρων τομέων και σε διάφορα funds, μειώνοντας το ρίσκο και αυξάνοντας την απόδοση των κεφαλαίων τους . Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να χαθεί από το προσκήνιο ο παραδοσιακός κεφαλαιούχος όπως τον ξέραμε και να αναδυθεί η εξουσία των μάνατζερς , των διαμεσολαβητών και των διαχειριστών που αποτελούν την νέα νομενκλατούρα του συστήματος. Αυτό που ενδιέφερε πλέον ήταν η μεγιστοποίηση της απόδοσης των επενδεδυμένων κεφαλαίων και οι διαχειριστές ήταν οι ειδικοί. Ετσι από τον ηρωικό καπιταλισμό της συσσώρευσης και της δημιουργίας περάσαμε στον παρασιτικό καπιταλισμό, όπου το πρωτεύον ήταν οι μεγάλες αποδόσεις, οι οποίες προέκυπταν από μη παραγωγικές συνήθως επενδύσεις . Οι ήρωες του συστήματος έπαψαν να είναι ο Ford και ο Rockfeller του καπιταλισμού της παραγωγικής ανάπτυξης , και έγιναν ο Σόρος και ο Madoff.
Αυτή λοιπόν είναι η διαφορά του νέου από τον παλιό καπιταλισμό, όπου η εξουσία της παλιάς αστικής τάξης εκχωρήθηκε στους διαχειριστές μικρούς και μεγάλους οι οποίοι αποτελούν την νέα ιδιότυπη νομενκλατούρα που έχει σταλινικά χαρακτηριστικά. Διοικεί με αδιαφάνεια διαλύοντας τις συλλογικότητες, είναι απρόσωπη μέσα από τη εταιρική γραφειοκρατία και έχει τεράστια εξουσία και ευθεία σχέση με το κράτος ,αφού στελέχη της μεταπηδούν από ιδιωτικές σε κρατικές επιχειρήσεις και τούμπαλιν. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι στις ΗΠΑ στελέχη και μάνατζερς του ιδιωτικού τομέα κλήθηκαν από το κράτος να δώσουν λύση για την αντιμετώπιση της κρίσης. Αναφέρω τηνπερίπτωση Πόλσον αλλά και πολλών στελεχών της κυβέρνησης Ομπάμα κλπ.
Εξαιρετική η ομοιότητα συνεπώς του νέου λεγόμενου καπιταλισμού με το σταλινικό μοντέλο και την νομενκλατούρα του ,την αδιαφάνειά του, την υπερεκμετάλλευση και την τεράστια διαφορά μισθού μεταξύ των επικεφαλής διαχειριστών και των απλών εργαζομένων. Κατά μέσο όρο και κατά μετριοπαθείς υπολογισμούς τα στελέχη αυτά στις ΗΠΑ αμείβονταν μέχρι και 400 φορές πάνω από τον μισθό του εργάτη.
Θύματά τους δε δεν ήταν μόνο οι εργαζόμενοι αλλά και πολλοί παλιοί καπιταλιστές που είδαν να χάνονται ή να απομειώνονται οι τεράστιες περιουσίες τους.
Αυτό που πρέπει να πολεμηθεί σήμερα δεν διαφέρει από αυτό που έπρεπε να πολεμηθεί κατά την περίοδο του σταλινικού καθεστώτος και δεν είναι άλλο από το κρατικοεταιρικό κατεστημένο και ων εκπροσώπων του σε πολιτικό και διαχειριστικό επίπεδο, που σε περίοδο μάλιστα κρίσης γίνεται ιδιαίτερα επιθετικό.
Θα έχουμε την ίδια σκλήρυνση του κρατικού μηχανισμού, την ίδια καταστολή, τηνπεριστολή ατομικών δικαιωμάτων ,την αδιαφάνεια και την αδυναμία κοινωνικού ελέγχου και την επιβολή των υπερκρατικών μηχανισμών όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια τράπεζα, όταν το κράτος αδυνατεί να επιβληθεί. Η κρατικοεταιρική γραφειοκρατία θα δίνει σε έκτακτες περιπτώσεις την θέση της στην υπερκρατική γραφειοκρατία των διεθνών οργανισμών και τραπεζών που βρίσκονται εντελώς εκτός δημοκρατικού ελέγχου. Εκείνο που πρέπει να γίνει αντιληπτό είναι ότι στη σύγκουση το κράτος δεν είναι ουδέτερο. Η κρατικοεταιρική γραφειοκρατία είναι όπως και επί Στάλιν εξίσου ισχυρή.